فراخوان مسابقه طراحی محیطی؛
“ارتباط پیاده میان آستان امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع) با رود دره فرحزاد و بخش شرقی آن”
کارفرما: سازمان نوسازی شهر تهران
• مقدمه:
شهر تهران به رغم برخی مشکلات و معضلات، در درون خود همچنان ذخیره‌هایی از مکان‌های با ارزش را حفظ کرده که تا به امروز از گزند توسعه‌های لجام گسیخته در امان مانده‌اند. یکی از این مکان‌های با ارزش آستان مبارک امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع) در جوار رود دره فرحزاد است. محله پونک در سال‌های اخیر رشدی سریع را شاهد بوده است. خوشبختانه فضای امامزاده و اطراف آن شامل باغات قدیمی پونک و رود دره فرحزاد تا حدودی توانسته فضای فرهنگی، تاریخی و طبیعی خود را حفظ کند. جهت حفظ این میراث که هم طبیعت، هم فرهنگ و هم مذهب را در خود جای داده باید چاره‌ای اندیشید. از طرف دیگر محیط امامزاده و مناطق بکر و طبیعی اطراف آن امکان بالقوه‌‌ای را جهت ارایه خدمات به محیط پیرامون خود فراهم ساخته است که با خلق کارکردهای مناسب و متناسب و ایجاد ارتباط قوی در حوزه بلافصل محدوده امامزاده می‌تواند سطح کیفی کارکردی و معنایی مجموعه را ارتقاء دهد. امروزه دسترسی آسان و کم هزینه به خدمات و فضاهای شهری یکی از شاخص های کیفیت زندگی شهری است و از سویی لازم است هر مکان و عرصه شهری نیز با دیگر بخش ها ارتباط داشته و جزیره ای جداشده در ساختار فضایی شهر نباشد. هر چه مسیرهای دسترسی به یک مکان و عرصه شهری بیشتر و متنوع تر باشد، آن عرصه در جذب جمعیت و فعالیت های مختلف موفق تر است. تجربه نشان داده است که در تصاویر ذهنی و نقشه های شناختی شهروندان از شهرشان، مکان ها و فضاهای مذهبی و فرهنگی که در نقاط راهبردی شهر واقع‌اند و دسترسی به آن‌ها آسان است، پررنگ و مهم هستند و جریان‌های جمعیتی در شهر با شبکه‌های دسترسی همبستگی مستقیمی دارد. بنابراین عنصر ارتباط، نقش مهمی در ارتقای کیفیت های فضایی یک مکان را داراست. آستان امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع) در کنار رود دره فرحزاد یکی از این مکان‌های مهم شهر است که تاکنون هم پیوندی مناسبی با پیرامون خود برقرار نکرده است. از همین رو و با هدف حفظ و ارتقاء جایگاه کارکردی و معنایی آستان امامزادگان زینعلی و عینعلی(ع) و محیط طبیعی و عملکردی همجوار آن، به خصوص رود دره فرحزاد و ضلع شرقی آن، ایجاد ارتباط و هم پیوندی میان آن ها، مسابقه حاضر برگزار می‌شود.
• طرح مساله:
رود دره فرحزاد تا اواخر دهه ۱۳۴۰ از روند توسعه بی رویه ساخت و ساز شهری به دور بود؛ اما تصویب قانون احداث مجتمع‌ها و شهرک‌های مسکونی در سال ۱۳۵۰ موجب ساخت و ساز در این محدوده و در نتیجه، رشد بی رویه این محدوده، به ویژه از دهه ۱۳۶۰ به بعد شد که می توان مهمترین دلایل بروز آن را رشد جمعیت و نیاز به اشغال اراضی بیشتر جهت اسکان جمعیت در حال افزایش دانست. در دهه ۱۳۶۰ و به منظور گسترش شبکه‌های دسترسی در محدوده، بزرگراه‌های متعددی طراحی شده و بزرگراه های یادگار امام و اشرفی اصفهانی، در امتداد رود دره و در جهت شمالی جنوبی طراحی و احداث شده است و بزرگراه‌های آبشناسان، همت و حکیم به صورت شرقی غربی، از روی دره عبور می کنند. با گسترش شبکه ارتباطی و افزایش مرغوبیت اراضی پیرامون رود دره به دلیل کیفیت محیطی مناسب، دسترسی مطلوب و آب و هوای بهتر، گرایش عمومی برای سکونت در محدوده فرحزاد و پونک افزایش یافت. به گونه ای که در سال‌های اخیر بازار زمین و مسکن در آن نواحی یکی از بیشترین رشدها را تجربه کرده است. در این روند، بخشی از اراضی اطراف رود دره برای ایجاد سکونتگاه غیررسمی تصرف شده و بخش دیگری نیز از سوی نهادهای مختلف انبوه سازی و تعاونی سازی تملک گردید. تداوم این روند به تفکیک و تبدیل باغ ها، اشغال حریم رودخانه و گسترش ساخت و ساز در کوهپایه ها و ارتفاعات منجر شد و حیات طبیعی را در این محدوده به خطر انداخت. بنابراین گسترش بی رویه و بدون برنامه بافت پیرامون هسته اصلی و عدم توجه شایسته مدیریت شهری در آن مقطع زمانی، باعث شده است تا این بافت شهری، مشکلات متعددی را از توسعه ناهمگون در پیرامون خود تجربه کند.
از طرف دیگر اگر باغات موجود، رود دره و نیز فضای معنوی امامزاده و قبرستان آن مورد توجه و حفاظت قرار نگیرند، می‌تواند هدف سواگری، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات نامناسب قرار گرفته و موجب افت ارزش‌های فرهنگی و مذهبی و طبیعی شود. به همین دلیل برای جلوگیری از آسیب بیشتر بافت قدیمی محدوده از تحولات صورت گرفته طی سالیان اخیر، و برقراری ارتباط مناسب میان آستان امامزادگان با محیط اطراف مسابقه‌ای تحت عنوان “ارتقاء جایگاه کارکردی و معنایی امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع) و همچنین توسعه کیفیت شهری و محیطی رود دره فرحزاد با مرکزیت آستان مقدس” برنامه‌ریزی شده تا با استفاده از ایده‌های خلاقانه ارائه شده توسط شرکت‌کنندگان، بتوان به طرح مناسبی جهت بهبود و ارتقاء وضعیت محدوده امامزادگان دست یافت.
وجود امامزاده عینعلی و زینعلی (ع) به عنوان یکی از اصلی‌ترین عناصر هویت بخش شهری که سالیان سال سبب رشد و رونق این محدوده بوده و به نوعی با اصالت‌ترین محل موجود در این محدوده است، سبب شده تا ضرورت توجه به فضای امامزاده جهت باز تعریف مرکزیتی جدید در این محدوده اهمیت دو چندان پیدا کند. به واسطه اهمیت موضوع و در راستای ارتقای سطح دسترسی به عرصه فرهنگی- مذهبی امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع)، و تقویت جذب و حضور شهروندان در این فضا با هدف معرفی هویت این عرصه و تقویت نقش آن در شهر، مدیریت شهری و هیأت امنای امام زادگان تصمیم گرفتند که به دنبال طرحی در راستای ارتقای نقش فرهنگی و ارتباط و همپیوندی آستان امامزادگان با دیگر فضاهای شهر باشند. از طرفی از آنجا که خلاقیت، عنصری محوری در برنامه ریزی و مدیریت مشارکتی امروز شهرهاست، تصمیم بر آن شد که ایده های خلاق و نوآورانه شهروندان، حرفه مندان و دانشگاهیان از طریق برگزاری یک مسابقه طراحی بین المللی برای این عرصه دریافت گردد تا برونداد خرد جمعی بتواند محصول مطلوبی را ارایه دهد.
• اهداف:
– ارتقاء سطح دسترسی پیاده به امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع) – تقویت جذب و حضورپذیری شهروندان در فضای فرهنگی- مذهبی امامزاده (مکانی برای همه شهروندان)
– بهبود کیفیت وضعیت محیطی رود-دره فرحزاد با رعایت اصول حفاظتی
– بهبود کیفیت سیمای بصری حوزه بلافصل امامزاده
– ایجاد همپیوندی متقابل امامزاده با سایر فضاهای شهری از جمله رود دره فرحزاد
– ارتقای سطح هویت‌سازی این عرصه و تقویت حضوریافتگی آن در شهر
– رعایت ضوابط و چارچوب های شهری و محیطی حاکم بر محدوده (اسناد بالادست)
• محدوده مورد مطالعه:
آستان امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع) در شهر تهران و در منطقه دو شهرداری واقع شده است. عبور رود دره فرحزاد از کنار این مکان سبب شده تا اهمیت توجه به ارتقاء کیفیت محدوده دو چندان گردد. در همین راستا محدوده‌هایی تحت عنوان “حوزه نفوذ”، “حوزه بلافصل” و “محدوده مداخله مستقیم” تعیین شده است که به فراخور هر محدوده شرکت‌کنندگان لازم است شناخت، تحلیل و یا طرح‌ها و ایده‌های خود را در این محدوده ها ارائه دهند، تا با توجه به ویژگی‌های کالبدی، اجتماعی، ترافیکی و محیطی حاکم، بتوان ایده هایی در راستای بهبود سطح کیفی و ارتقاء هویتی را اتخاذ نمود.

تصویر ۱. موقعیت امامزاده و محدوده حوزه نفوذ آن
تصویر ۲. موقعیت امامزاده و حوزه بلافاصل آن
تصویر ۳. تصویر هوایی عرصه (محدوده) طراحی
تصویر ۴. بقاع امام‌زادگان عینعلی و زینعلی (ع)
• معیارهای ارزیابی:
– لزوم توجه به فضای مذهبی- فرهنگی امام‌زادگان عینعلی و زینعلی (ع)
– لزوم توجه به رود دره فرحزاد و نقش کلیدی آن در شهر (اتصال به شمال و جنوب)
– رعایت مداخله حداقل در طراحی و لزوم توجه به حساسیت های محیط زیست منطقه (حفاظت و ارتقاء)
– لزوم توجه به تسهیل و توسعه ارتباط امامزادگان با رود دره فرحزاد و فضاها و کاربری های مهم اطراف
– توجه به نکات کلیدی اسناد فرادست و طرح های مرتبط
– درنظر گرفتن حرایم طبیعی پیرامون رود-دره فرحزاد و آسیب‌پذیری در برابر سیل و رانش زمین در محدوده
– توجه به هویت سازی مکان و ارتقای سطح گردشگری فرهنگی فضای امامزادگان و فعالیت‌های پیرامون
– توجه به مسایل اقتصادی پروژه و تحقق پذیری آن
– توجه به مسائل اجتماعی، محدودیت های ترافیکی، و امکانات محیط زیستی در حوزه نفوذ
– لزوم توجه به اصول طراحی زمینه گرا و طبیعت مدار با استفاده از مصالح مناسب
• الزامات مسابقه:
– هر تیم شرکت‌کننده تنها می‌تواند یک طرح ارسال نماید.
– حقوق مادی و معنوی آثار طبق حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان می‌باشد.
– در صورت بروز اختلاف و تشکیک در خصوص آثار، موضوع به هیأت داوران و در صورت بروز اختلاف بین ارکان مسابقه، موضوع به دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی ارجاع خواهد شد.
– این مسابقه طبق آئین‌نامه جامع مسابقات معماری و شهرسازی مصوب ۱۳۸۱ شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی و تحت نظارت دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی انجام می‌پذیرد.
– مسئول کلیه مکاتبات با دبیرخانه، شخص ثبت نام کننده بوده، جایزه نیز به وی تحویل می‌شود.
– شرکت کنندگان لازم است متعهد شوند طی یکسال گذشته ارتباط کاری با ارکان مسابقه نداشته اند.
– تمامی آثار ارسالی به مسابقه باید دارای اصالت باشد.
• شرایط شرکت در مسابقه:
شرایط لازم برای شرکت در مسابقه عبارت است از:
– شرکت در مسابقه به صورت شخص حقیقی یا حقوقی بلامانع است.
– شرکت کنندگان لازم است حتما ثبت نام انجام دهند.
– توصیه می شود شرکت کنندگان در قالب گروهی متشکل از تخصص های مختلف از جمله: معماری، معماری منظر، طراحی شهری، محیط زیست، سازه و هیدرولوژی باشند.
– ارایه سوابق تحصیلی و کاری شرکت کنندگان و اعضای گروه در هنگام ثبت نام الزامی است.
• ارکان مسابقه:
کارفرما: سازمان نوسازی شهر تهران
مدیر مسابقه: مهندس علی خانی
هیأت داوران:
مهندس گلپایگانی (حوزه معماری و شهرسازی)
دکتر اعطا (حوزه معماری)
دکتر ترابی (حوزه محیط زیست- مدیریت منابع آب)
دکتر گلابچی (حوزه سازه و معماری)
دکتر دیبا (حوزه معماری)
دکتر مظاهریان (حوزه معماری)
• جوایز مسابقه:
نفر اول: مبلغ ۷۵۰ میلیون ریال
نفر دوم: مبلغ ۴۵۰ میلیون ریال
نفر سوم: مبلغ ۲۵۰ میلیون ریال
نفر چهارم تا دهم: هر کدام به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال
• برنامه زمانی:
انجام فراخوان و ثبت نام: ۱۰ الی ۲۰ تیر ۹۸ تمدید: ۳۰ تیر ۹۸
ارائه اطلاعات مورد نیاز شرکت کنندگان و شرح خدمات درخواستی: ۱۰ الی ۲۵ تیر ۹۸ ۳۰ تیر ۹۸
دریافت آثار: ۱۵ مهر ۹۸ ۲۴ مهر ۹۸
داوری آثار: ۱۵ الی ۲۰ مهر ۹۸ ۲۵ الی ۳۰ مهر ۹۸
اعلام برگزیدگان: ۲۱ مهر ۹۸ ۱ آبان ۹۸
مراسم اهدا جوایز، اختتامیه و برگزاری نمایشگاه: ۲۵ مهر ۹۸ ۴ آبان