اهمیت جمع آوری آبهای سطحی در کشور ایران
آب اصلی ترین نیاز آدمی برای ادامه ی حیات است. کشور ما نیز به دلیل وضعیت خاص اقلیمی خود که بیش از 50 درصد آن را مناطق بیابانی و نیمه بیابانی تشکیل می دهد از این قاعده مستثنا نبوده و ساکنان این منطقه همواره به دنبال راهکارهایی بودند تا بتوانند منابع مناسب و قابل استفاده ای برای بهره برداری از آن ایجاد کنند. قناتهای بجا مانده، یخچالها و آب انبارها، سدها و پلهای بجا مانده بر روی رودها و … نشان دهنده ضرورتی است که برای جمع آوری آبهای سطحی در طی سالیان در کشور وجود داشته است.
تاریخ اختراع قنات
کنترل و حفظ منابع آبی در ایران باستان بیش از هزاران سال سابقه دارد که بنا به تخمین کارشناسان قنات که اختراع هخامنشیان بوده اولین مدل جهت جلوگیری از تبخیر و هدر رفت نزولات اسمانی می باشد که بیشتر حاصل تلاش و مساعدت گروهی عوام برای دستیابی به آب بوده است.
رشته قنات هایی در یزد
جزییات قنات
قنات های بجامانده تاریخی
از قنات های اصلی باقیمانده از دوران هخامنشیان و ساسانیان می توان به کاریز قصبه گناباد با عمقی معادل 300 متر اشاره نمود که منشا شکل گیری زندگی در آن منطقه شد؛ همچنین کاریز بلده فردوس و باغ زارچ یزد به طول 80 کیلومتر از نمونه های دیگر می باشد.
همچنین از قنات های بعد از اسلام می توان به قنات حسن آباد مهریز یزد، گوهرریز جوپار کرمان و… اشاره کرد.
قنات قصبه گناباد
حوضچه های آب در پایه کوه:
یکی دیگر از نمونه های مردمی برای حفظ منابع آبی حوضچه های آب گور مانند حفر شده در بندر سیراف هستند که اکنون یکی از جاذبه های توریستی منطقه هم به شمار می روند. این حوضچه ها در پایین دست کوه سیراف و در بخش ایستابی آن حفر شده اند و با توجه به اینکه پوشش کف آن ها با ملات ساروج کار شده است متوجه می شویم که کارکردی غیر از گور داشته اند اما بعد از زلزله سال 367 هجری قمری به عنوان گور استفاده شدند.
سازه های آبی شوشترو :
یکی دیگر از شاهکارهای شهرسازی ایرانی پیش از اسلام سازه های آبی شوشتر است که البته عملکردی فراتر از حفظ آب داشته است.سازو کار این سازه ها به این ترتیب بوده است که آب رود کارون از طریق کانال هایی وارد تونل های تعبیه شده در دل این مجموعه شده و آب چندین آسیاب تامین می شود و مابقی آن در استخر پای آن سرریز شده که به مصارف کشاورزی می رسیده است و البته امروزه نیز کارایی دارد.
استفاده از روشهایی برای کاهش تبخیر:
از نکات قابل تأمل، تلاش مهندسان ساسانی برای کاهش تبخیر و هدر رفتن آبهای سطحی است. جمع‌آوری آب در پشت بندها برای افزایش میزان نفوذ آب به داخل سفره‌های آب زیرزمینی یا احداث آبگیرهای پلکانی برای گردآوری آب و ذخیره آن در چاه‌ها، از روشهای رایج کاهش تبخیر و ذخیره‌سازی آب در آن دوره بوده است.
بند میزان در شوشتر
استفاده از سطح صیقل برای هدایت و جمع آوری نزولات جوی
مثال های دیگری نیز وجود دارند که بیانگر اهمیت و تلاش مردمان برای ابداع روش های جدید است. ازآن جمله می توان به سطح صیقل با قدمت بالغ بر 4000 سال اشاره کرد که راهکاری برای بهره برداری از نزولات جوی در مناطق قشلاقی توسط عشایر بوده است.
سطح صیقل
استفاده از آب انبار
آب انبارها که معروفترین و اساسی ترین راهکار در مناطق بیابانی بوده اند و هنوز هم آثار زیادی از آن ها به ویژه در شهرهای کویری دیده می شود.
دیگر روشهای متداول
سنگ آب( چاله های طبیعی)، چاه مالداری( چاه های عمودی) جهت تامین آب شرب دام، آب انبارهای عشایری( مکعب های حفر شده در زمین به عمق تقریبی 3 متر که در فصول گرم بهره برداری می شوند) و چلپ آب( چاله حفر شده در زیردست چشمه های طبیعی)، برکه های عشایری که متصل به چشمه های کم آب هستند.
سنگ آب
آب انبار
روشهای متداول امروزی جمع آوری آبهای سطحی در ایران
امروزه راهکارهای مدرنی همچون جمع آوری اب از سطح بام ها، بزرگراه ها و احداث سدهای عظیم جایگزین راهکارهای قدیمی شده اند و تدریجا انسان معاصر سیستم های گذشته را به دست فراموشی سپرده است.
تهیه شده در :
مهار ابهای ....در هر کشوری بسته به اقلیم و شرایط طبیعی متفاوت است . در خاور میانه،بخش هایی از افریقا و استرالیا و امریکای جنوبی هر کدام شیوه خاص خود را دارند . که کشور هندوستان بسیار متفاوت عمل کرده . معماری خاص را بکار گرفته تا در فصول خشک از ان بهره ببرد.
در زمان گذشته همان طور که گفتید برای جمع اوری آب و با پرهیز از برداشت ابهای زیرزمینی اقدامات بی نظیری انجام داده اند اما حالا چرا با این همه امکانات قدرت جمع اوری آب کاهش یافته مانند سیل سیستان و بلوچستان، علاوه بر این که ابهای هدایت نشده اند خسارت زیادی صورت گرفته است. لطفا بگید چرا الان مانند گذشته نیست؟