تغییرات در معماری ایرانی متاثر از تحولات سبک زندگی و جریان های فکری خارجی و داخلی بوده است. یکی از ارکان اساسی ساختار معماری در هر جامعه ای خانه است، زندگی ازخانه شروع می شود، رشد می کند و در جامعه شکوفا می شود.
ذهنیت ایرانی نسبت به مفهوم خانه به دلیل شرایط خاص اقلیمی و فرهنگی با سایر نقاط دنیا تفاوت دارد.در واقع هر فرهنگی به خانه و کارکردهای آن نگرش خاص خود را دارد.
در قرن اخیر از زمان مشروطه تا به امروز می توان گفت که تدریجا مفاهیم بنیادی ” خانه” در فرهنگ ایرانی به دست فراموشی سپرده شده است؛ وبه ندرت در برخی کارها و توسط تعداد معدودی از معماران دغدغه مند، آن مفاهیم به روزرسانی می شوند.
خانه در دوره قاجار
اگر بخواهیم نگاهی تاریخی و مرحله به مرحله به مفهوم خانه و تغییرات آن داشته باشیم باید از دوره قاجار که اغاز مراودات بین المللی شاهان ایرانی با سایر ممالک بود شروع کنیم.
در این دوره که ظواهر غربی نمادی از تجدد و به ظاهر “کلاس” محسوب می شد تدریجا کالبد و سبک زندگی مردم را در بر گرفت. بنا به نظر مهندس بهشتی این گونه تغییر یا همان مدرنیزاسیون آن گونه که امروزه با آن مواجهیم شرایط ما را به هم نریخت.
خانه مینایی در دوره قاجار
تحولات در حوزه تزیینات ( تحولات سطحی در کالبد)
در این دوره تغییرات غالبا در تزئینات و جزئیات بروز پیدا می کرد و همچنان حیاط خانه و سایر فضاهای مستقل همان مفهوم همیشگی خود را داشتند.
از جمله تغییرات معماری این دوره را می توان آیینه کاری، سرستون های پرتزئین اروپایی، نقاشی های دیواری برگرفته از معماری غربی، محوطه سازی انگلیسی و فرانسوی، تغییر فرم حوض ها از اشکال مربع مستطیل به دایره و چندضلعی، معماری چوبی و مبلمان کلاسیک به ویژه در بناهای اشرافی نام برد.
تاثیر مکاتب و سبکهای غربی
همزمانی دوره قاجار با اوایل قرن 20 که اوج تفکرات برآمده از مکاتب بوزار، آرت نوو، و سایر مکاتب و سبک های تزئین گرا بود و سست بودن بنیان های فکری معاصر منجر به بروز این سبک التقاطی از معماری گردید.
خانه نصیرالدوله آصفی
خانه در دوره پهلوی
شروع تحول در کالبد و معنا
دوره پهلوی اول همزمان با شکل گیری ینیان های معماری مدرن و مکاتب باهاوس و مینیمالیسم بود که منجر به شکل گیری گونه ای معماری تلفیقی از مفاهیم معماری ایرانی در قالب تفکرات معاصر غربی بود.در این دوره تغییرات رفتاری فرهنگی متاثر از غرب معاصر به شکل عمیقتری وارد جامعه گردید و کالبد و معنا را در بر گرفت.اما همچنان نمادهای معماری ایرانی به صورت کم و بیش در بناها دیده می شدند.
دوره پهلوی دوم همزمان بود با طرح اصلاحات اراضی که منجر به انفجار جمعیت شهرها، افزایش ارزش زمین در شهر، افزایش تراکم و تغییر مفهوم “جامعه” به “جمعیت” گردید. معماری بیش از قبل ساختارهای بنیادین هویت ایرانی را به عوامل جایگزین همچون نماهای کم تزئین، تغییر معنای حیاط از فضایی مستقل به به فضای عبوری، فقدان سلسله مراتب فضایی از ورودی تا بنا، یکسان شدن خانه ها، برون گرایی سپرد.
خانه افشار
هر یک از دوره های ذکر شده درست یا غلط قابل تفکیک و دارای هویت مستقلی بودند اما امروزه و به ویژه در 40 سال اخیر خانه بیشتر معنای سرپناه گرفته تا محل آسایش،
نام سبک را بر هیچ یک از معماری های شهر نمی شود گذاشت مگر معدود مواردی که آن ها را هم تنها می توان به عنوان “سبک معماری مستقل” به حساب آورد نه سبک عام معماری که جامعه از آن تبعیت کند.
نام فضاهای خانه از تالار، پنج دری، سه دری، مطبخ و… به اتاق خواب، آشپزخانه، سالن پذیرایی و… تغییر کرده که برآمده از معماری غربی می باشد.کمرنگ شدن هویت یا همان “بی هویتی” مصداق بارز این اتفاق است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به این لینک مراجعه فرمایید.
تهیه شده در:
مطلب بسیار خوبی بود و قابل تفکر