معماری مظروف عوامل محیطی

فرم کلی بنا در معماری گذشته تحت تاثیر عوامل اقلیمی طراحی  شده ،در واقع معماری مظروف عوامل محیطی بوده است.

مهندسان معماری سازگار با محیط  به دنبال بهینه ترین راه برای کاهش تلفات بار حرارتی ساختمان بودند.

امروزه  طراحی معماری فارغ از مباحث اقلیمی یک شکل صرفا عملکردی را به کاربر ارائه می دهد.

و با تجهیزات و تاسیسات آسایش حرارتی ساکنان را براورده می نمایند .

انرژی خورشیدی اصلی ترین عامل تامین انرژی های ساختمان می باشد .که تاثیرات آن در محیط به شکل عوامل فرعی همچون جریان هوا، بارندگی و… بروز پیدا می کند. در هر اقلیمی یکی از این عوامل غالب است.

تاثیر اقلیم بر معماری

در ایران  4 اقلیم اصلی داریم که مهم ترین  آن با توجه به مساحت، اقلیم بیابانی می باشد.

بخش عظیمی از دشت کویر را کویر لوت را در بر می گیرد.

اصلی ترین عامل شکل دهنده ی فرم بنا رهایی از تابش شدید بهار و تابستان و سرمای طاقت فرسا کویری زمستان می باشد .

متعاقبا معماری به سمت شکل گیری فرم های درون گرا با حداکثر میزان سایه اندازی و جریان باد بهینه در درون بنا می رود.

همچنین معماری این اقلیم اصلی ترین نماد معماری ایرانی می باشد.

اقلیم گرم و مرطوب که نواحی ساحلی جنوبی ایران را در بر میگیرد این معماری را به  سمت رهایی از تابش شدید استوایی و رطویت بالای این نواحی می برد.

اقلیم سرد و خشک رهایی از سرمای طاقت فرسا فصول سرد را در معماری بیان می کند .

اقلیم معتدل و مرطوب سواحل خزری معماری را به سمت حداکثر بهره وری از جریان باد دریا به منظور کاهش میزان رطوبت داخل بنا سوق می دهد.

در هریک از موارد فوق که ذکر کردیم معماری تحت تاثیر عوامل اقلیمی غالب، فرم مشخصی را به خود می گیرد.

تدابیر معماران ایرانی در همسازی با اقلیم

در مناطق کویری ساخت بنا در دل زمین ساختمان را از محیط پیرامون جدا کرده .

همچنین  خرداقلیم متفاوتی برای آن تعریف می شود و ارتفاع اتاق ها به منظور گرم تر شدن فضاها بلند در نظر گرفته می شدند.

فضاهای اصلی به منظور در امان ماندن از تابش شدید و قرار گرفتن در سایه در ضلع جنوبی قرار می گرفتند.

در اقلیم گرم و مرطوب سواحل خلیج فارس و دریای عمان معماران با ساخت بادگیرهای حجیم یک طرفه به سمت دریا به منظور بهره مندی از جریان هوای دریا و ساخت ساختمان ها به صورت درونگرا با عوامل محیطی در معماری مقابله می کردند.

در سواحل دریای خزر به دلیل اعتدال دمایی محیط پیرامونی بنا را به صورت برونگرا احداث می کردند.

کشیدگی بنا را به صورت شرقی غربی در می آوردند. تا حداکثر استفاده از جریان باد دریا را به منظور کاهش رطوبت فضاهای داخلی داشته باشند..

مناطق سرد دامنه های زاگرس و شمال غربی کشور بی شباهت به معماری اقلیم گرم و خشک نبودند.

به دلیل اینکه این بناها نیز باید خرد اقلیم متفاوتی را ایجاد کنند معماری بنا به سمت درون گرا بودن حرکت کرده .

فضاهای اصلی در ضلع شمالی با ارتفاع کم به منظور حداکثر بهره وری از تابش آفتاب قرار گرفته . فضاهایی همچون انبار و مطبخ در اضلاع جنوبی و جانبی بنا قرار می گرفتند.

در هر یک از این اقلیم ها به منظور دستیابی به راهبردهای مذکور سیاست های متفاوتی اتخاذ شده است.

که برای مثال می توان به استفاده از :

• بادگیر، سرداب، حیاط مرکزی، حوضخانه در اقلیم بیابانی
• بالابردن بنا از سطح زمین و پنجره های کشیده در اقلیم سواحل خزر،
• پنجره های کوچک مناطق سرد و نسبت کم حجم به جرم بنا
• و نهایتا بناهای مرتفع با ایوان های بلند و بادگیرهای حجیم سواحل جنوبی اشاره کرد.

نگارنده:مهندس معصومه سیمرغ