4 بهترین طرح ها ی شهری  نوع کلی طراحی شهری وجود دارد.این چهار نوع از نظر رویه ای که دنبال می شود ویا میزان کنترلی که طراح به عنوان یک نفر ویا یک گروه برتولید محصول دارد، متقاوتند. این چهار نوع عبارتند از:

1. طراحی شهری کامل، که درآن طراح شهر عضوی از توسعه گروه است،  که طرح را از ابتدا تا انتها پیش می برد.
2. طراحی شهری هماهنگ، که در آن گروه طرح ها ی شهری طرح جامعی را تهیه کرده و معیارهایی را تعیین می کند که وجود تعدادی سرمایه گذار در چارچوب تعیین شده روی اجزای پروژه ی کلی فعالیت کنند.
3. طراحی شهری قطعه قطعه، که در آن سیاست ها و رویه های کلی برای بخشی از شهر تهیه می شود، تا توسعه را در جهات مورد نظر سوق دهد.

4. طراحی شهری محرک، که در آن هدف طراحی ایجاد زیرساخت است، به طوری که توسعه های برای بهترین طرح ها ی شهری بعدی بتواند در درون آن جای بگیرد و یا اینکه یک عنصر زیرساختی در بافت موجود شهری، به وجود آید تا کیفیت محل را به عنوان کاتالیزور توسعه و ارتقا دهد. مرز بین دسته بندی های بالا به طور دقیق روشن نیست. از دید تاریخی دونوع اول یعنی طراحی شهری کامل و طراحی شهری هماهنگ هسته ی مرکزی فعالیت های طراحی شهری را تشکیل داده است. اما در این کتاب هر چهار نوع به عنوان هسته ی اصلی طرح ها ی شهری بررسی می شوند. زیرا همگی بر جنبه های چهار بعدی انسان ساخت متمرکز بوده و نیازمند اقدامات مشارکتی کلیه رشته های طراحی اند.

طراحی شهری کامل در حقیقت ترکیب معماری و معماری منظر در مقیاس بزرگ است( از نظر منطقه ی جغرافیایی و یا تعداد ساختمان ها) و طراحی عرصه ی عمومی و ساختمان هائی که این عرصه ها را تشکیل می دهند را در بر میگیرد. گره واحدی مسئولیت کنترل  و نظارت بر کل توسعه و طرح ها ی شهری را به عهده دارد. زیرساخت ها و ساختمان ها به عنوان یک مجموعه ی واحد توسط گروه طراحی می شود. بر این اساس بخش عمده ی جزئیات طراحی توسط مهندسان ترافیک، معماران و معماران منظر که اعضای گروه را تشکیل می دهند، انجام می شود. بحث در مورد اهداف و راه حل ها در درون گروه صورت می گیرد. در ذهن بسیاری از مردم طراحی شهری کامل الگوی فعالیت حرفه ای طرح ها ی شهری است و لی به ندرت چنین است .

طراحی شهر هماهنگ بسیاری از پروژه­ های بازسازی شهری و توسعه­ های حومه­ ی شهری از نظر اندازه آنقدر بزرگند که یک سرمایه­ گذار و حامیان وی به تنهایی قادر به تامین منابع مالی لازم برای اجرا پروژه نیستند. در مواردی نیز الگوی مالکیت زمین آنقدر خرد و متنوع است که یک سرمایه­ گذار واحد از نظر قانونی یا اداری به هیچ وجه توانایی حل مسائل تمام قطعات زمین را به صورت هماهنگ ندارد. در چنین مواردی گروه به هیچ وجه توانایی حل مسائل تمام قطعات زمین را به صورت هماهنگ ندارد. در چنین مواردی گروه مشاور یک طرح سه بعدی نمونه( یا طرح جامع یا طرح ایده­ ی کلی) برای کل پروژه تهیه می­کند. سپس طرح تهیه شده به قطعاتی تقسیم شده و بین سرمایه­ گذاران و طراحان مختلف برای تهیه­ ی طرح و تأمین منابع مالی لازم تقسیم می­شود .

طراحی شهری قطعه قطعه  

همه­ ی شهرها دارای طراحند. هزاران تصمیم فردی طراحی در یک چارچوب تصمیمات بزرگ سرمایه­ گذاری و بر اساس ضوابط قانونی چنین طرحی را شکل می­دهد. چنانچه طراحی و طرح ها ی شهری کامل را متشکل از پروژه­های در مقیاس بزرگ معماری بدانیم، در این صورت طراحی شهری قطعه قطعه، شهرسازی خواهد بود. در حالی که طراحی شهری قطعه قطعه بر پایه، بخش یا محله­ های شهری قرار دارد طراحی هماهنگ در مقابل بر پایه­ ی زمین به زمین و ساختمان به ساختمان نیست. در این مورد فرآیند به این ترتیب است که ابتدا اهدافی برای منطقه تعیین می­شود و سپس سیاست­های توسعه و طراحی به منظور تحقق اهداف طرح ها ی شهری بالا تدوین خواهد شد. تنظیم اهداف به صورت مطلوب کاری به شدت سیاسی است، اما اکثراوقات این تنها یک تصور نادرست است. وضعیت واقعی بسنگی به شناختی است که از خواست عموم وجود دارد. هنگامی که اهداف پذیرفته شد، مرحله­ ی بعد طراحی انگیزه ها و کنترل­ها، یعنی مشوق­ها و تنبیهاتی است که با استفاده از آن­ها اهداف طرح تحقق می­یابد .

طراحی شهری محرک

 طراحی و طرح ها ی شهری  محرک به آن نوع طراحی و اجرای یک پروژه­ی زیر ساختی اطلاق می­شود که هدف آن به وجود آوردن عکس العمل­های سازنده و محرک باشد. این نوع طراحی شهری به دو دسته تقسیم می­شود. دسته­ ی اول شامل تهیه زیر ساخت، اغلب برای بخشی از شهر یا حومه و فروش قطعات به مردم  به منظور ساختن ساختمان است. دسته­ ی دوم ایجاد زیر ساخت در بافت شهری موجود به منظور ارتقای کیفیت و ارزش آنست. گاهی اوقات فرآیند ساختن زیر ساخت و بعد از آن بافت شهر و طرح ها ی شهری یا حومه به شدت کنترل می­شود. کالبدی ساختمان­ها مشخص و دستورالعمل­های طراحی تهیه می­شود، تا هر سرمایه­ گذار از آنها تبعیت کند. در این حالت فرآیند در واقع شبیه نوعی طراحی شهری هماهنگ است. در موارد دیگر افرادی که پروژه ­های خود را در درون زیر ساخت جدید قرار می­دهند، می­توانند حسب میل خود به تقاضای بازار پاسخ دهند. در این مورد فرض بر این است که بازار می­داند تقاضا چیست و بنابراین ساختن آن مناسب است .

منابع : کتاب طراحی شهری

پروفسور جان لنگ،

ترجمه: دکتر سید حسین بحرینی

تهیه و تنظیم : “تحریریه روشا بوم “