یکی از اصول گرمایشی در معماری سنتی به خصوص در اقلیم سرد و کوهستانی بهره گیری صحیح از انرژی خورشید است.

انرژی خورشیدی یکی از مهم ترین انرژی های طبیعی و پاک بوده که در معماری سنتی به بهینه ترین شکل ممکن از آن استفاده شده است.

تدابیر اندیشیده شده جهت جذب صحیح نور خورشید در معماری سنتی، عبارت است از:

الف- کالبد:

استفاده از فرم های مکعب شکل و فشرده با بیشترین همپوشانی و کمترین دیوار آزاد که اتلاف حرارتی را به حداقل می رسانند.

دیوارهای خشتی، با ظرفیت حرارتی بالا، حرارت را به صورت خازن ذخیره می کنند و در شب های سرد، دمای هوا را متعادل می سازند.

شکل بام در اقلیم سرد به صورت مسطح است. در معماری سنتی، تیرهای باربر را به ترتیب با حصیر، خاک کوبیده و پوشش کاهگل می پوشانند. با باقی ماندن برف بر روی این سقف ها، هدر رفت انرژی فضای داخلی به حداقل خواهد رسید.

ب- فضا:

بهره گیری از فضاهای تابستان نشین و زمستان نشین در معماری سنتی به عنوان عاملی جهت حفظ حرارت در ارتفاع پایین بوده است. زمستان نشین با ارتفاع کوتاه و در طبقه اول قرار می گیرد.

اتاق های ارسی دار

پنجره های کوچک اتاق های ارسی دار مانع ایجاد کوران در فصل زمستان می شوند، زیرا تنها در یک ضلع، پنجره تعبیه می گردد.

مصالح چوبی به کار رفته در پنجره ها تبادل حرارتی با فضای بیرون را به حداقل می رساند. .

دالان

مسقف بودن معابر از ایجاد یخبندان در سطوح و ورودی ها جلوگیری می کند.

توجه به بافت شهری در اقلیم سرد

ساختمان ها در اقلیم سرد پشت به باد و با بافتی فشرده طراحی می شوند.

رنگ تیره جداره ساختمان ها، موجب جذب حداکثری نور خورشید شده و در روز حرارت بیشتری را به فضای داخلی منتقل می کند.

یکی از مهمترین نکات در بافت شهری اقلیم سرد، توجه به کاهش یخبندان است. بدین منظور عرض معابر تا حد ممکن کم می باشد و سعی در حداکثر استفاده از نور خورشید شده است.

اهمیت فرم بنا در اقلیم سرد

فرم بنا در اقلیم سرد به گونه ای است که بیشترین بهره گیری از تابش خورشید، حفظ حرارتی و جلوگیری از باد سرد زمستانی را دارد.

الف- ساختمان های درون گرا با حیاط مرکزی کوچک ( کاهش میزان کوران هوا)

ب- استفاده از حیاط کوچک در بنا و ایوان

ج- اتاق های کوچک با ارتفاع کم

چ- بازشوهای کوچک

ح- دیوارهای نسبتا قطور

خ- بام مسطح

 نوع مصالح

مصالح به کار رفته در اقلیم سرد بایستی از ظرفیت و مقاومت حرارتی خوبی برخوردار باشد تا گرمای بنا را در فضای داخلی حفظ نماید.

بیشترین مصالح به کار گرفته شده در این نوع اقلیم سنگ، چوب، ملات کاهگل، خشت و آجر می باشد.

کرسی چینی با مصالح سنگین جهت جلوگیری ازنفوذ رطوبت از کف مورد توجه بوده است.

با دقت نظر به مطالب مذکور، در معماری سنتی توجه به اصول بهینه به منظور ایجاد گرمایش در فضا با روش های ساده، کم هزینه و هوشمندی معماران به خوبی ملموس است.

امروزه نیز می توان نکات مهمی را با دقت و تحلیل فضاها درگذشته استخراج کرد و در بناهای موجود یا در حال ساخت مورد استفاده قرار داد.